Elke melkveehouder streeft naar ligbedden die droog, hygiënisch en comfortabel zijn. Traditioneel wordt vaak kalk of kalkhoudend strooisel gebruikt om vocht te binden en pH te verhogen, waardoor de omgeving minder geschikt is voor bacteriën. Maar kalk kent ook nadelen (bijv. stofvorming, agressiviteit voor huid, klem-effect op mest). Daarom wint de belangstelling voor zeoliet als alternatief: een natuurlijk mineraal met sterke absorberende en ionenbindende eigenschappen. In deze blog belicht ik de kansen, mechanismen, randvoorwaarden en mogelijke valkuilen van zeolietgebruik in ligbedden.
Wat is zeoliet?
-
Zeolieten zijn aluminosilicaten met een kristallijne structuur die microporiën en ionenwisselingscapaciteit bezitten.
-
Typisch is de vorm clinoptiloliet of andere natuurlijke zeolieten (zowel natuurlijk als synthetisch)
-
Zeoliet heeft de capaciteit om vocht, ammonium (NH₄⁺) en andere kationen te binden — het fungeert deels als spons en als ionenruilmedium.
-
Belangrijk: de eigenschappen (korrelgrootte, zuiverheid, porositeit) variëren sterk per bron/product.
Waarom overwegen in plaats van kalk?
| Eigenschap | Kalk | Zeoliet | Mogelijke winst / aandacht |
|---|---|---|---|
| pH-opdrijving / alkalisch effect | Sterk, chemisch actief | Zeoliet heeft doorgaans neutraal tot licht basisch effect (afhankelijk van zuiverheid) | Kalk geeft directe pH-sterkte; zeoliet meer indirecte werking via binding van zuren / ammonium |
| Vochtbinding / absorptie | Beperkt, vooral effect via neutralisatie van zuren | Sterke vochtabsorptie + ionische binding van ammonium | Mogelijk drogere bedbodem met minder natte plekken |
| Ammoniakbinding / geurremming | Kalk kan ammoniak en ureum reageren maar ook vrijmaken | Zeoliet bindt ammonium en verlaagt daardoor ammoniakemissie | Geurniveaus in stal kunnen dalen |
| Stof / irriterend effect | Kalk kan stofcirculatie en huid/slijmvliesirritaties veroorzaken | Zeoliet is doorgaans minder agressief qua stof (minder bijtend) | Werkomgeving kan comfortabeler zijn |
| Effect op mest / nutriëntenverlies | Kalk kan de stikstofverliezen beïnvloeden | Zeoliet toegevoegd aan mest of composting vermindert N-verlies en ammoniakemissie | Mestkwaliteit en emissies kunnen verbeteren |
| Werkingsduur / verstorende factoren | Kalk moet regelmatig aangevuld worden vanwege reactieverlies | Zeoliet is relatief stabiel, maar verzadiging is mogelijk | Herstrooiing of regeneratie mogelijk vereist |
| Kosten / beschikbaarheid | Kalk is gemakkelijk verkrijgbaar | Kwalitatieve zeoliet kan logistiek moeilijker beschikbaar |
