“De snelste weg naar meer sociale woningen? De overheid heeft de sleutels zelf in handen.”

De paradox

De overheid kampt met een groeiend tekort aan sociale woningen en betaalbare huurwoningen.
Tegelijk liggen duizenden panden, percelen en infrastructuren onderbenut of leeg: oude kloosters, kazernes, scholen, ambtenarengebouwen, vakantieparken, industriële panden, en zelfs cruiseschepen of woonboten die stil liggen.
De oplossing voor de wooncrisis ligt dus niet enkel in nieuwbouw, maar vooral in hergebruik, herbestemming en vergunningen die sneller werken.

2. Wat de overheid zélf kan doen (binnen één legislatuur)
   • Versnel herbestemming van bestaande gebouwen

• • • Kloosters, scholen, kazernes en oude ambtenarengebouwen omvormen tot woonclusters of appartementen.
      • “Vroeger woonden tientallen mensen samen in een klooster: tegenwoordig zou dit vergunningtechnisch niet meer kunnen’.
    • Boerderijen en hoeves: tweede woonunit toelaten voor kinderen of zorgbehoevenden. Meerdere generaties samen terug extra aantrekkelijk maken. Als je beseft dat de welvaart snel achteruit gaat, wordt dit toch een noodzakelijke stap.
    • Bedrijfspanden en loodsen met leegstaande kantoorruimtes openstellen voor tijdelijk wonen.
      • “Liever een te weinig geïsoleerd dak dan geen dak boven je hoofd”.
    • Vakantiehuizen en parken: toestaan dat ze permanent bewoond worden buiten het hoogseizoen.
    • Tiny houses en woonboten: snellere vergunning en aansluiting op elektriciteit, gas en riool.

1. • Geef gemeenten opnieuw ontwikkelingsruimte

• • • Ontvolkte wijken kansen geven om binnen de grenzen van de wijk opnieuw te verkavelen of wooneenheden toe te voegen.
    • Lokaal experimenteren met “woonerven” en “community supported housing” (cohousing rond gemeenschapsgronden).
      • “Veel initiatieven van gemotiveerde gezinnen vallen stil tegen de muur van vergunningen”.
    • Knarrenhof-projecten faciliteren voor ouderen die samen willen wonen en zorg delen.
    • Gemeenten met leegstaande gebouwen kunnen deze aanbieden via een “sociale makelaar” of via een publiek-private samenwerking.

1. • Vergunnings- en premieaanvragen ontzorgen

• • • De grootste drempel is niet geld, maar tijd en kennis om rechten te activeren.
      → Creëer lokale “vergunningsassistenten” die burgers helpen met dossiers en premieaanvragen.
      → Voor ambtenaren dagelijkse routine, voor burgers vaak eenmalige chaos.
    • Bouw een centrale digitale dienst uit die renovatiepremies automatisch aanvraagt bij oplevering van de werken.
• Stimuleer burgers en gezinnen om zelf mee te bouwen aan de oplossing
  • Voor 55-plussers
    • Sneller vergunningen voor kangoeroewoningen en levensloopbestendige verbouwingen. Over 20 jaar zijn er geen woonzorgvoorzieningen meer. Wie zijn pensioenfonds of groepsverzekering vrij krijgt, kan beter zelf zorgen voor eigen toekomst dan te hopen op een overheid die steeds meer sociale rechten schrapt.
    • Verkoop onder lijfrente aantrekkelijker maken (geld voor zorg, overheid zet zo minder druk op rusthuizen).
    • Families aanmoedigen om samen zorgflats of zorgwoningen te bouwen (belastingvoordeel).
      • Voor jongeren en starters
    • Jongeren die langer thuis wonen fiscaal ontzien (nu vaak zwaarder belast). Onderwijs kan hen uitleggen wat ze besparen door 5 jaar langer thuis te wonen.
    • Toelaten van tweede woning of zorgwoning op familiegrond of erf.
    • Fiscale vrijstelling voor ouders die spaargeld of pensioenkapitaal gebruiken om hun kinderen te helpen kopen of renoveren.
    • Private leningen binnen families fiscaal aantrekkelijker maken. 75 jaar terug was het gangbaar in Vlaamse families, nu nog altijd in allochtone groepen.
  • Voor alleenstaanden en cohousers
    • Duidelijk juridisch kader voor cohousing (nu grijze zone).
    • Grotere woningen kunnen worden gesplitst zonder verlies van rechten of toeslagen. Wel opletten dat er niet teveel ambtelijke regels worden uitgevonden om dit weer tegen te werken.
    • Expats en tijdelijke arbeidskrachten laten wonen in vakantieparken of seizoenswoningen.
• Zet de markt weer op het juiste spoor
  • Belast oneigenlijk gebruik en speculatie
    • Huisjesmelkers extra belasten op huurinkomsten.
    • Boete voor leegstand en overbewoning beter handhaven.
    • EPC-verplichtingen realistischer maken: nu duwen ze starters uit de markt.
  • Activeer spaargeld
    • Belg bezit ruim 350 miljard euro spaargeld.
      → Maak pensioensparen en groepsverzekeringen deels liquide vóór 65 jaar om te investeren in gezinswoningen.
      → Of motiveer banken leningen toestaan met spaarfondsen als onderpand.
  • Denk creatief over tijdelijke en modulaire oplossingen
    • Tijdelijke wooneenheden in oude kazernes of op braakliggende terreinen.
    • Woonboten of cruiseschepen als noodopvang of tijdelijke studentenhuisvesting.
    • Projecten rond hoevetoerisme en agrotoerisme buiten seizoen inzetten voor expats of starters, zonder ambtelijke procedures, die blokkeren.
    • Hergebruik van scholen en kloosters tijdens verbouwingsfases als tijdelijke sociale huisvesting.

6. Maak het een burgerbeweging

Een woning is niet enkel een dak, maar een basis voor zorg, arbeid en gemeenschap.
Laat burgers ideeën aanbrengen via een “burgerinitiatief wooninnovatie”: kleine, haalbare voorstellen die lokaal impact hebben.
Van cohousing tot tiny houses — geef ze een wettelijk kader en snelle procedures.

Conclusie

De wooncrisis is geen kwestie van ruimte, maar van regelruimte.
Met bestaande gebouwen, herbestemde percelen en soepele vergunningen kan Vlaanderen binnen vijf jaar tienduizenden betaalbare woongelegenheden creëren — zonder miljarden aan nieuwe begrotingsmiddelen.

Wat nodig is: lef om de regels die gisteren zijn geschreven, vandaag te herschrijven.

Ondernemerswijzer: 

• Wat de overheid mogelijk niet durft, kan je zelf, in het belang van je gezin en nabestaanden.