Disclaimer: dit is een persoonlijke mening

In de samenleving anno 2025 is er een verschuiving zichtbaar waarbij maatschappelijke en politieke problemen steeds vaker worden benaderd vanuit een
psychologisch perspectief. In plaats van te focussen op oorzaken als ongelijkheid, machtsverhoudingen en structurele systeemfouten , wordt de nadruk gelegd op individuele veerkracht, zelfzorg en mentale groei. Dit wordt ook weerspiegeld in neoliberale beleidsvisies zoals de Trek Uw Plan strategie, waarbij de burger in eerste instantie moet zorgen voor zichzelf. (Tegelijk wordt wel 50% van zijn inkomen belast voor maatschappelijke diensten).

In de landbouwsector wordt een vergelijkbare trend waargenomen: boeren worden geadviseerd om weerbaarheid te ontwikkelen, om beter met onzekerheid en handhavingsdruk om te gaan en om psychologische ondersteuning te zoeken bij burn-out en financiële problemen.

De centrale vraag blijft echter:
Moeten het landbouwbeleid zich blijven richten op de mentale weerbaarheid van boeren, of moeten boeren zelf de landbouwsector van binnenuit hervormen om de drukte te verminderen?

De tijd waarin elke stoppende collega als een kans voor groei voor de resterende boer werd gezien, zou inmiddels voorbij moeten zijn. Het aantal agrarische collega’s is aanzienlijk verminderd, wat heeft geleid tot een gebrek aan maatschappelijk en politiek draagvlak voor structurele ondersteuning van hun sector en individuele bedrijven.

Systeemverandering in plaats van Psychologisering

Een duurzaam landbouwbeleid voor de toekomst zou zich moeten richten op structurele verbeteringen in plaats van op individuele aanpassingen:

  • Eerlijke prijzen en verdienmodellen
    • Boeren zouden een sterkere onderhandelingspositie moeten hebben tegenover de agro-industrie en retail. Vroeger werden hiervoor coöperaties opgericht, die nu bijna allemaal geprivatiseerd zijn en zich gedragen als private ketenpartners. Hierdoor gaat het organisatiedoel vaak voorbij aan het ledenbelang.
    • Prijszetting zou rekening moeten houden met de reële productiekosten inclusief de arbeids-, kapitaal- en risicovergoeding voor de zaakvoerder, zodat boeren niet afhankelijk zijn van subsidies of volumegroei om te overleven.
    • Markttransparantie zou moeten verbeteren. Dit kan door land- en tuinbouwers te stimuleren om gerealiseerde marktprijzen met elkaar te delen. Door het verschil tussen gerealiseerde marktprijzen en gepubliceerde marktprijzen te vergelijken, krijgen boeren inzicht in de werkelijke markt.
  • Minder administratieve en regelgevende druk
    • De administratieve lasten en de complexiteit van de regelgeving moeten worden herzien om boeren te ontlasten van overmatige bureaucratie. De
      oproepen voor administratieve vereenvoudiging kunnen alleen worden beantwoord door gedurfd beleid dat een einde maakt aan de
      administratieve chaos. Politieke moed is vereist om deze kwestie effectief aan te pakken.
    • Zolang de overheid niet sectorbreed de doelgroepen ondersteunt met concrete handleidingen en informatieve video’s over de regelgeving, ligt
      het voordeel bij syndicaten om dit hiaat op te vullen. Door praktisch gerichte vragen duidelijk en toegankelijk te beantwoorden met
      handleidingen en voordrachten, creëren zij een waardevolle ledenservice die bijdraagt aan de werving en het behoud van leden.
  • Eerlijke transitie en exit-strategieën
    • Startende boeren moeten een volledig overzicht krijgen van de eisen die aan het beroep worden gesteld om mislukkingen te voorkomen. Actieve
      boeren moeten tijdig en correct worden begeleid bij veranderende maatschappelijke eisen, zodat zij de mogelijkheden binnen hun persoonlijke beperkingen kunnen ontdekken en hiermee rekening houden in hun strategie.
    • Er moet een systeem ontwikkeld worden om de sector soepel te verlaten, zonder dat boeren financieel en administratief vastlopen. Binnen de sector
      zou dit ook praktisch en mentaal ondersteund moeten worden. Een draaideuraanpak zorgt voor meer toetredingen in het beroep, gezien de
      mogelijkheid om later nog vlot uit te stappen.
    • Er is behoefte aan een wetgevend kader én mentaliteitsverandering om bedrijven met overmatige schulden op een respectvolle manier uit de
      landbouw te laten stappen, zonder totale persoonlijke ontwrichting. In andere sectoren wordt vaak gesproken van ‘een samenloop van
      ongelukkige omstandigheden’, terwijl boeren door de eigen sector en keten nog steeds worden gezien als ‘schuldigen’ die levenslang moeten betalen
      voor onbetaalbare schuld.
  • Landbouw terug inbedden in de samenleving
    • Boeren produceren niet alleen voedsel, maar beheren ook de natuur, onderhouden het landschap en leveren energie. Deze functies moeten duurzaam worden vergoed. Korte ketens en regionale markten moeten worden gefaciliteerd om afhankelijkheid te verminderen en de band met consumenten te versterken.
    • De ‘massa is kassa’-strategie geldt alleen voor de keten. Boeren die zich alleen focussen op omzet, beseffen niet wat ze fout doen. Als je verkoopt voor 10.000.000 terwijl je nog 10.000.000 facturen moet betalen, dan verdien je niets als ondernemer of als gezinshoofd.

De Rol van Psychologische Hulp

  • Psychologische hulp kan nuttig zijn voor boeren onder druk. Boeren moeten toegang hebben tot begeleiding, hoewel dit niet de enige oplossing
    mag zijn. Het landbouwsysteem staat structureel onder druk, wat geen reflectie is op de mentale kracht van boeren. Goede hulpverlening kan
    boeren helpen hun situatie te begrijpen en weloverwogen keuzes te maken, maar het kan geen fundamentele en systemische problemen
    oplossen. De sector moet zich realiseren dat hervormingen het beste van binnenuit komen, in plaats van afhankelijk te zijn van centraal beleid.

De Fundamentele Vraag

Hoe meer men praat over burn-out voorkomen en psychologische steun uitbreiden, zonder systeemfout aan te pakken, hoe groter het risico op uitval .

In stedelijke milieu is men de psychogisering van de gevolgen van systeemfouten grondig beu en roept men op tot burgerlijke ongehoorzaamheid.

In de land- en tuinbouwsector zal dit nooit opgeroepen worden: boeren zijn ‘geaard’, verbonden met hun grond en afkomst en zullen dit nooit riskeren te verliezen.
Maar toch de vraag:
Willen we boeren helpen hun stress te beheren, of zorgen dat ze minder stress hebben door structurele verbeteringen?
Dit is de keuze tussen psychologisering en systeemverandering in de landbouw.

If you are a farmer, it’s up to you